Chắc hẳn nhiều gia đình Việt Nam không còn xa lạ gì với mướp khía – một loại thực phẩm xuất hiện rất nhiều trong các bữa cơm hàng ngày. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm sinh thái, thành phần hóa học cũng như tác dụng chữa bệnh hiệu quả do mướp khía mang lại.

Mô tả cấu trúc và đặc điểm hình thái của mướp khía

Hình dáng và sinh trưởng

Mướp khía có tên khoa học là Luffa acutangula L, trong dân gian còn gọi loại cây này với cái tên ve hom, mướp tàu, thuộc họ bầu bí. Đây là loài thực vật thân leo, sống quanh năm, độ dài trung bình từ 3 – 6m, đường kính thân cây khoảng 2cm và có nhiều rãnh. Mép lá có răng cưa, hình tim, mọc so le trên thân với kích thước trung bình là 25cm chiều rộng và 15 – 20cm chiều dài.

Hoa mướp khía thuộc dạng đơn tính, hoa đực mọc theo từng chùm, cánh hoa vàng tươi và có 5 nhị. Trong khi đó hoa cái mọc riêng lẻ một mình, vòi nhụy có lông mềm màu vàng, ngắn và trên đầu nhụy có 3 núm nhỏ.

Quả mướp khía hình chữ y thuôn dài, độ dài khoảng 30 – 40 cm, đường kính từ 7 – 10cm, dọc thân quả có các cạnh nhọn (trung bình 10 cạnh). Như vậy quả có kích thước khá lớn, khi quả chín hạt bên trong chuyển thành màu đen và sần sùi.

Đây là loài cây ưa ánh sáng và sinh trưởng nhanh ở những nơi ẩm ướt. Vì vậy khi gieo trồng nên chú ý chăm sóc, tưới tiêu đều đặn. Tháng 4 – 6 là khoảng thời gian cây kết trái.

Khu vực phân bố

Quê hương của mướp khía xuất phát từ các quốc gia có khí hậu nhiệt đới ở Á Phi. Ngoài ra cây còn được tìm thấy ở khu vực Madagascar và một số nước Nam Á, những vùng nhiệt đới. Ở Việt Nam mướp khía được trồng nhiều nhất ở các tỉnh thành phía Nam với mục đích dùng để làm món ăn và làm thuốc.

Quả chín sẽ được người dân thu hoạch vào mùa hè – thu. Đây là thời điểm vỏ quả đã ngả vàng và bên trong ruột đã hình thành xơ mướp. Sau khi thu hái, người ta sẽ bỏ hạt và vỏ quả, lấy phần xơ mướp bên trong rồi phơi khô. Bộ phận này được chế biến để làm thuốc và trong Đông y nó có tên gọi Ty qua lạc.

Thành phần hóa học của mướp khía

Mướp khía là một kho tàng chứa rất nhiều các loại protein thiết yếu như trichokirin, momordin, trichosanthin và triterpenoid A, B, C, D, E, F, G,… Nhân hạt mướp chứa pentosan, chất béo, sợi, protein thô, đường khứ và tro. Phần rễ có cucurbitacin B và C.

Mướp khía và ứng dụng trong y học

Trong Đông y

Dây mướp khía có thể được dùng để thông kinh hoạt lạc, chỉ khái hóa đàm, điều trị hiệu quả các triệu chứng ho, viêm mũi, viêm khí quản và đau nhức vùng thắt lưng;

Tác dụng của bộ rễ là thanh nhiệt và giải độc, chữa viêm mũi, viêm xoang và lở loét chảy nước ngoài da;

Hạt quả mướp khía còn là bộ phận giúp tiêu nhiệt, nhuận táo, thông tiểu, hóa đàm, sát trùng;

Lá cây giúp giải nhiệt, thanh mát, tác dụng chữa mụn, chốc lở, ho khan, ho gà, chảy máu vết thương hở, khát nước hay mất nước do thời tiết nắng nóng;

Phần xơ mướp được ứng dụng trong tiêu thũng, lợi niệu, hoạt huyết, thông lạc, chữa tắc tia sữa hay viêm tuyến sữa ở phụ nữ đang cho con bú, bế kinh, đau vùng ngực sườn, đau nhức xương cốt.

Theo Y học hiện đại

Hạt mướp có chứa các protein có thể gây sảy thai ở phụ nữ và bất hoạt ribosome (bộ máy vận hành chu trình sinh tổng hợp protein trong cơ thể người);

Hạt mướp còn chứa một số hợp chất làm ức chế trypsin (một loại enzyme tiêu hóa có vai trò quan trọng trong ruột non của người);

Hạt mướp khía tiết ra một loại dầu khiến người dùng có cảm giác buồn nôn và tiết ra nhiều nước bọt nếu ăn phải.

Mướp nấu gì ngon?

Mướp nhồi thịt

Với độ ngọt thanh tự nhiên, mướp luôn đem đến những “trải nghiệm” tuyệt vời khi thưởng thức. Vậy làm thế nào để giữ nguyên được sự thơm ngon ấy đây?

Câu hỏi ấy thật chất lại rất dễ trả lời, cùng điểm qua món mướp nhồi thịt thôi nhé! Đây sẽ là sự đổi vị mới lạ thanh đạm vào ngày cuối tuần đấy!

Đem thịt heo xay trộn với giò sống, nấm mèo,… rồi nhồi vào bên trong mướp, tiến hành hấp lên là ra lò được rồi! Phần nhân dai ngon, quyện với độ mềm ngon ngọt từ mướp vô cùng hấp dẫn mà không ai ngờ tới đâu đó!

Canh mướp nấu tôm

Thật không sai khi nói rằng, mướp mà nấu thành món canh thì mâm cơm sẽ trở nên ngon tuyệt phải biết. Chẳng hạn như món canh mướp nấu tôm sau đây sẽ làm cho mọi người trong gia đình tấm tắc khen ngay.

Chỉ cần đem mướp nấu cùng tôm tươi hoặc tôm khô rồi nêm nếm gia vị vừa ăn thế là hoàn thành rồi! Nước dùng ngọt thanh tự nhiên, tôm tươi ngon săn chắc thịt, mướp thì mềm ngọt, rắc thêm ít hành lá và ngò rí là trở thành món ăn cực đưa cơm rồi đó!

Mướp xào giá đỗ

Những ngày bận rộn không thể chu toàn được cho bữa cơm trọn vẹn thì từ hôm nay bạn đừng quá lo lắng nữa nha! Bởi 4321.vn sẽ đem đến món mướp xào giá đỗ siêu đơn giản mà lại quá đỗi thơm ngon ngay thôi!

Sau khi sơ chế các nguyên liệu sạch sẽ thì đem xào với nhau cùng hành tím để làm dậy mùi hương hơn nữa. Thành phẩm nhận được sẽ là sự ngon ngọt từ mướp quyện với cái giòn đặc trưng của giá đỗ.

Đừng chần chừ gì mà không chuẩn bị thêm chén nước tương dằm ớt và bát cơm trắng nóng hổi nữa nha! Sẽ tuyệt vời lắm đó!